Türev Ürünler

Tanımı:

Türev ürünler, değerleri başka bir varlık veya varlık grubunun değerine bağlı olan finansal araçlardır. Bu varlıklar hisse senetleri, tahviller, emtialar, faiz oranları, döviz kurları veya endeksler olabilir. Türev ürünler, genellikle vadeli işlemler (futures), opsiyonlar, takas sözleşmeleri (swaps) ve forward sözleşmelerini içerir.

İşlevi:

1. Risk Yönetimi: Yatırımcılar, türev ürünleri fiyat dalgalanmalarına karşı korunmak (hedge etmek) için kullanır.

2. Spekülasyon: Yatırımcılar, piyasa hareketlerinden kâr elde etmek amacıyla türev ürünler kullanır.

3. Arbitraj: Piyasalardaki fiyat farklılıklarından yararlanarak kâr elde etmek için türev ürünler kullanılır.

4. Fiyat Keşfi: Türev piyasalar, altta yatan varlıkların gelecekteki fiyatlarına ilişkin beklentilerin oluşmasına yardımcı olur.

Nasıl Kullanılır?

1. Vadeli İşlemler (Futures): Belirli bir varlığı gelecekte belirli bir fiyattan alma veya satma taahhüdünü içerir.

2. Opsiyonlar: Yatırımcıya, belirli bir süre içinde belirli bir fiyattan varlık alım (call) veya satım (put) hakkı verir, ancak bu zorunlu değildir.

3. Takas Sözleşmeleri (Swaps): İki tarafın, belirli bir süre boyunca nakit akışlarını değiştirdiği sözleşmelerdir.

4. Forward Sözleşmeleri: Taraflar arasında gelecekte belirli bir tarihte, belirli bir fiyattan varlık alım satımı için yapılan özelleşmiş sözleşmelerdir.

Nasıl Kullanılmaya Başlamıştır?

Türev ürünlerin tarihi, antik çağlara kadar uzanır. Örneğin, Antik Yunan’da tarımsal ürünlerin fiyatlarını sabitlemek için vadeli işlemler yapıldığı bilinmektedir. Modern anlamda türev piyasalarının başlangıcı ise 19. yüzyılda ABD’de Chicago Ticaret Borsası’nın (CBOT) kurulmasıyla gerçekleşmiştir. CBOT, tarımsal ürünler için vadeli işlem sözleşmeleri sunarak türev piyasalarının temelini atmıştır.

Hangi Borsalarda İşlem Görür?

Türev ürünler dünya genelinde birçok borsada işlem görür, bunlar arasında:

1. Chicago Ticaret Borsası (CBOT)

2. New York Ticaret Borsası (NYMEX)

3. Londra Metal Borsası (LME)

4. Eurex (Avrupa)

5. Tokyo Finansal Borsası (TFX)

6. Borsa İstanbul Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası (VİOP)

Tarihçe:

Türev ürünlerin kullanımı, eski uygarlıklara kadar uzanır. Modern türev piyasalarının gelişimi ise 19. yüzyılda Chicago Ticaret Borsası’nın (CBOT) kurulmasıyla başlamıştır. 20. yüzyılda finansal mühendisliğin gelişmesiyle birlikte türev ürünler çeşitlenmiş ve karmaşık hale gelmiştir. 1980'ler ve 1990'lar boyunca küresel finansal piyasaların liberalleşmesi ve teknolojik ilerlemeler, türev ürünlerin yaygınlaşmasına ve ticaret hacimlerinin artmasına yol açmıştır.

Özet:

Türev ürünler, yatırımcıların risk yönetimi, spekülasyon, arbitraj ve fiyat keşfi gibi amaçlarla kullandıkları finansal araçlardır. Vadeli işlemler, opsiyonlar, takas sözleşmeleri ve forward sözleşmeleri gibi çeşitli türev ürünler mevcuttur. Türev piyasaları, dünya genelindeki büyük borsalarda işlem görmektedir ve kökenleri antik çağlara dayanmaktadır. Modern türev piyasaları ise 19. yüzyılda ABD’de gelişmeye başlamıştır.